ปีที่ผ่านมาผมมีโอกาสเขียนบทความลงเว็บไซต์อัตนัย 12 เรื่อง ซึ่งเขาก็ใจดีให้เลือกเรื่องที่เขียนได้เองตามใจชอบ แม้ว่าจะเป็นเรื่องที่ตัวเองสนใจ ปรากฎว่าผมใช้เวลานานมากๆ กว่าจะเขียนบทความออกมาได้เรื่องหนึ่งเพราะต้องค้นคว้าหาข้อมูลและแง่มุมที่น่าสนใจมานำเสนอเนื่องจากไม่ได้เป็นผู้เชี่ยวชาญในเรื่องนั้นๆ อยู่แล้ว สิ่งที่ผมค้นพบคือ แทบจะทุกเรื่อง พอเราเจาะไปดูที่มาที่ไป ก็จะพบว่ามีเรื่องราวน่าสนใจต่างๆ เสมอ เลยอยากรวบรวมข้อคิดและความประทับใจที่ได้จากการเขียนบทความครั้งนี้สักหน่อย
1. รางวัลโนเบลฟิสิกส์ปี 2021 กับการไขความลับปัญหาโลกร้อน
ไม่น่าเชื่อว่าวันหนึ่งผมจะพยามลองอ่านผลงานของผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาฟิสิกส์
รางวัลโนเบลสาขาฟิสิกส์ปี 2021 มอบให้แก่ผลงานด้านโลกร้อนซึ่งผมสนใจอยู่พอดี แน่นอนว่าก่อนลองอ่านบทความ “Popular Science Background” บนเว็บไซต์รางวัลโนเบล ผมก็ไม่แน่ใจหรอกว่าผมผู้ซึ่งไม่ได้เรียนฟิสิกส์จะสามารถเข้าใจงานวิจัยระดับได้รางวัลโนเบลได้ โชคดีที่บทความนี้เขียนออกมาแบบที่ให้คนที่มีแค่ความรู้พื้นฐานเข้าใจเรื่องราวและความสำคัญของผลงานชิ้นนี้ได้ ข้อคิดที่ได้คือ อย่าไปกลัวที่จะลองอ่านบทความที่อยู่นอกความเชี่ยวชาญหรือวิชาชีพของตัวเอง
https://www.attanai.com/trends-social/nobel-prize-2021/
2. ความน่าจะเป็นในการติดเชื้อโควิดทางอากาศ
จำได้ไหมครับว่าตอนที่มีโควิดแรกๆ เราเชื่อกันว่าโควิดไม่ติดทางอากาศ ติดแค่ผ่านละอองฝอย แต่หลังจากมีหลายเคสที่เกิดการติดเชื้อทั้งๆ ที่ไม่ได้รับละอองฝอย สุดท้ายโลกก็ต้องยอมรับว่าโควิดนั้นติดผ่านอากาศได้ โอกาสการติดเชื้อทางอากาศขึ้นกับ อัตราการปล่อยเชื้อของผู้แพร่เชื้อ อัตราการหมุนเวียนของอากาศ อัตราการรับเชื้อของผู้รับเชื้อ และ ระยะเวลาที่ในการรับเชื้อ ซึ่งสามารถเขียนออกมาเป็นสมการง่ายๆ ได้
ตอนเขียนบทความเรื่องนี้ ผมลองอ่านบทความเทคนิคการแพทย์ฉบับเต็มเลย แล้วก็พบว่า เฮ้ย! เราก็อ่านเข้าใจได้นี่หว่า (จริงๆ แล้วคือบทความที่อ่านออกไปทางวิศวกรรมซะมากกว่า) เกร็ดน่าสนใจอีกอย่างคือ เวลาเรารับเชื้อโรคอะไรสักอย่างเข้าไป ไม่ใช่ว่าพอรับเข้าไปหนึ่งตัวแล้วจะติดเลย เราจะต้องรับเชื้อเข้าไปปริมาณหนึ่งก่อนถึงจะติด ซึ่งปริมาณนั้นเรียกว่า ควอนตัม!
https://www.attanai.com/discovery/probability-airborne-transmission-covid-19/
3. เราจะสร้างความเชื่อใจในสังคมได้อย่างไร
ผมว่าคนที่รู้จักทฤษฎีเกม (Game Theory) ส่วนใหญ่คงเคยได้ยินเกมความลำบากใจของนักโทษ (Prisoner’s Dilemma) มาก่อน และก็รู้ด้วยว่า จอห์น แนช (John Nash) เป็นผู้ให้กำเนิดศาสตร์ๆ นี้ แต่ก็จบแค่นั้น ไม่รู้ว่าเอาไปใช้อะไรได้อีก (ผมเองด้วย) จนผมมาเจอเกมวิวัฒนาการของความเชื่อใจ (The Evolution of Trust) ที่สะท้อนสังคมและน่าสนใจมาก เลยนำมาเล่าในบทความนี้ หลังจากนั้น ผมก็เกิดความสนใจในทฤษฎีเกมมากขึ้นเยอะเลย
https://www.attanai.com/learning-ideas/how-build-trust-in-society/
4. การแจกแจง (ไม่) ปกติ
การเขียนบทความนี้เหมือนได้คลายปมในใจที่สงสัยมาตลอดว่า การแจกแจงปกตินี่มันปกติจริงเหรอ? แล้วอะไรๆ ในธรรมชาติก็แจกแจงปกติแน่หรือเปล่า? นอกจากจะได้รู้ที่มาที่ไปอันน่าทึ่งแล้ว ก็ได้รู้เสียทีว่า คำว่า “ปกติ” ใน การแจกแจงปกติ มันไม่ได้แปลว่า “ปกติ”!
https://www.attanai.com/discovery/ab-normal-distribution/
5. ภาวะเรือนกระจก ไม่มีก็ไม่ได้ มากไปก็ไม่ดี
นักวิทยาศาสตร์รู้จักภาวะเรือนกระจกกันมานานกว่า 100 ปีแล้ว ตอนนั้นบางคนยังคิดว่าเป็นสิ่งดีเสียด้วยซ้ำ จะได้ป้องกันการเกิดยุคน้ำแข็ง เหมือนที่เคยเกิดในอดีต แล้วถ้าถามต่อว่าผลของภาวะเรือนกระจกนั้นรุนแรงขนาดไหน อย่างเช่น ถ้าความเข้มข้นของคาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า โลกจะร้อนขึ้นเท่าไหร่ คิดว่านักวิทยาศาสตร์จะตอบได้ไหม ในเมื่อแค่พยากรณ์อากาศล่วงหน้าเกิน 10 วันยังไม่แม่นเลย
คำตอบคือ ถ้ามองโลกทั้งใบในภาพรวม เรากลับมีสมการสมดุลพลังงานง่ายๆ ที่เอาไว้ทำนายอุณหภูมิที่จะเพิ่มขึ้นได้อย่างค่อนข้างแม่นยำ
https://www.attanai.com/discovery/ภาวะเรือนกระจก/
6. ไขคดีฆาตกรรมจากรอยเลือด
ในบรรดาวิชาคณิตศาสตร์ชั้นมัธยมที่ต้องเรียน ผมไม่ค่อยชอบตรีโกณมิติเท่าไหร่ ต้องจำสูตรแปลกๆ แถมยังไม่รู้ว่าจะเอาไปทำอะไร แน่นอนว่าจริงๆ แล้วตรีโกณมีประโยชน์ต่างๆ มากมาย อย่างเช่น การเดินทางและทำแผนที่ แต่ตอนนั้นไม่มีใครบอก พอรู้ว่าเอามาใช้ไขคดีฆาตกรรมจากรอยเลือดเท่านั้นแหละ ตรีโกณที่สุดแสนน่าเบื่อก็น่าตื่นเต้นขึ้นมาทันที นอกจากนั้นในบทความนี้ยังแสดงถึงการคิดนอกกรอบเพื่อแก้ปัญหาด้วย ก็รอยเลือดบนพื้นที่เห็นเป็น 2 มิติใช่ไหมล่ะ แต่ถ้าจะหาจุดกำเนิดของมันได้ เราจะต้องย้อนคิดไปถึงหยดเลือด 3 มิติที่กระเซ็นไปในอากาศก่อนจะตกกระทบพื้น หลังจากได้เขียนบทความนี้ผมก็เริ่มมีความสนใจเกี่ยวกับนิติวิทยาศาสตร์ (forensic science)
https://www.attanai.com/discovery/คดีฆาตกรรม/
7. พีระมิดกลับหัว คืออะไร มาทำความเข้าใจกัน
ผมอ่านเจอพีระมิดกลับหัวในหนังสือ Energy: A Beginner’s Guide ของ Smil ตอนที่อ่านรู้สึกว้าวมากว่าเป็นไปได้อย่างไร เลยเอามาเขียนบทความ คาดว่าเดี๋ยวนี้หลักสูตรที่นักเรียนเรียนกันน่าจะมีเรื่องนี้อยู่แล้ว
ตอนแรกอยากจะเขียนเชื่อมโยงพีระมิดกลับหัว กับ Trickle Down Economics ที่เอื้อประโยชน์กลุ่มคนร่ำรวยโดยอ้างว่าความมั่งคั่งจะไหลรินลงมาสู่คนที่ขัดสน (แต่สุดท้ายก็ไม่ได้เขียน) แน่นอนใครๆ ก็รู้ว่าเป็นเรื่องเหลวไหล อย่างนักแสดงตลกอเมริกัน Will Rogers เขียนลงคอลัมน์ปี 1932 ว่า
“… เงินถูกแจกจ่ายไปยังกลุ่มคนด้านบนโดยหวังว่าจะไหลลงมาถึงกลุ่มคนที่ขัดสน ท่านประธานาธิบดีฮูเวอร์เป็นวิศวกร เขารู้ว่าน้ำไหลลง ขนน้ำขึ้นไปบนเนินแล้วปล่อยลงมา น้ำก็จะไหลลงไปถึงพื้นที่ที่แห้งที่สุด แต่เขาไม่รู้ว่าเงินน่ะไหลขึ้น ให้เงินแก่คนที่อยู่ล่างสุด ไม่ต้องรอถึงกลางคืน เงินก็ตกอยู่ในมือคนร่ำรวยเรียบร้อย แต่อย่างน้อยมันก็ยังได้ผ่านมือผู้คนที่ขัดสน …”
https://www.attanai.com/discovery/พีระมิด/
8. ท้องฟ้าสีฟ้า พระอาทิตย์สีเหลือง และ สารพัดเรื่องสี
เป็นอีกบทความหนึ่งที่รู้สึกดีที่ได้เขียน เพราะเรื่องสีนี้เชื่อมโยงฟิสิกส์และชีววิทยาเข้าด้วยกัน แสงอาทิตย์แฝงด้วยช่วงสีต่อเนื่อง แต่เราจะแยกแยะว่าเห็นสีอะไรบ้างก็ขึ้นอยู่กับความสามารถของดวงตาและคำศัพท์ที่เรามีใช่ไหมล่ะ นอกจากจะได้เข้าใจความเชื่อมโยงนี้แล้ว ยังได้ตอบคำถามที่สงสัยมานานว่า ทำไม่แม่สีแสง (แดง เขียว น้ำเงิน) กับ แม่สีโรงพิมพ์ (เหลือง บานเย็น ฟ้าอมเขียว) ถึงได้แตกต่างกัน และยังได้รู้ว่าแม่สีศิลปะ (แดง เหลือง น้ำเงิน) ที่เรียนตอนเด็กๆ นั้นไม่ใช่แม่สีที่มีประสิทธิภาพที่สุด!
https://www.attanai.com/discovery/สีฟ้า/
9. ไขคดีอุบัติเหตุจากรอยลื่นไถล
ถ้าจำไม่ผิดแรงบันดาลใจในการเขียนบทความนี้มาจากคดีเมาแล้วขับรถชนคนตาย ไม่น่าเชื่อว่ากฎของนิวตันที่เรียนในมัธยมจะใช้หาความเร็วรถจากรอยลื่นไถลได้ เทคนิคทางนิติวิทยาศาสตร์น่าสนใจหลายอย่างจริงๆ
https://www.attanai.com/discovery/accident-skid-mark/
10. รหัสลับ ORYH
หลังจากได้อ่านหนังสือ The Code Book ของ Simon Singh ที่เล่าเรื่องการเข้ารหัสได้อย่างน่าตื่นเต้นและสนุกมากๆ เลยอยากเขียนบทความเกี่ยวกับการเข้ารหัสเสียหน่อย อะไรที่ยิ่งเป็นความลับก็ยิ่งน่าสนใจใช่ไหมล่ะ
https://www.attanai.com/discovery/code/
11. กว่าเวลาของเราจะเดินพร้อมกัน
ไม่แน่ใจว่าคนที่สะสมนาฬิกาเขาสนใจเรื่องพวกนี้หรือเปล่า แต่ที่มาที่ไปของนาฬิกาข้อมือที่เราใช้กันในปัจจุบันน่าทึ่งมาก ใครจะรู้ว่ากว่าการเดินเรือในอดีตที่จำเป็นต้องใช้นาฬิกากลที่แม่นยำจะมีส่วนสำคัญในพัฒนาการของนาฬิกา แต่ก็นะ ถ้าถามว่านาฬิกากลเรือนละหลายล้านแม่นยำขนาดไหน คำตอบก็คือ เทียบนาฬิกาควอตซ์ดีๆ สักเรือนไม่ติด
https://www.attanai.com/discovery/time/
12. พลาสติก คือ ฮีโร่หรือวายร้าย
ผมไม่เคยรู้มาก่อนว่าลูกบิลเลียดกับคีย์เปียโนในอดีตทำจากงาช้าง พลาสติกนอกจากจะช่วยอนุรักษ์ช้างและป่าไม้ได้แล้ว ยังช่วยให้ผู้คนเข้าถึงข้าวของเครื่องใช้ได้เท่าเทียม ลองคิดดูสิว่าถ้าทุกอย่างต้องผลิตจากวัสดุธรรมชาติ จะมีสักกี่คนที่มีข้าวของเครื่องใช้ครบครัน
อีกเรื่องเซอร์ไพรส์ที่ได้รู้จากการเขียนบทความนี้คือ ขนมหรือยาบางชนิดใช้เชลแล็กเคลือบผิวด้วย ใช่ เชลแล็กที่ใช้ทาผิวไม้นั่นแหละ!
